ମହା ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ(ଏମ୍ଡି ଇକ୍ବାଲ ଜାଫ୍ର)
ଭାରତର ୧୮୫୭ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ପ୍ରଥମତଃ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ବିରୋଧରେ ସଂଗଠିତ ଭାବରେ ଭାରତୀୟମା[ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହା ଥିଲା ପ୍ରଥମ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା । ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ଏହି ସ୍ୱାଧୀ[ତା ସଂଗ୍ରାମରେ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନ କାନ୍ଧରେ କାନ୍ଧ ମିଳାଇ ବ୍ରିଟିଶ ମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼େଇ କରିଥିଲେ । ଏହି ସଂଗ୍ରାମରେ ମୁଖ୍ୟ ଥିଲେ ନାନା ସାହେବ, ତାନ୍ତିଆ ଟୋପେ, ମଙ୍ଗଲ ପାଣ୍ଡେ, ବେଗମ ହଜରତ ମହଲ, ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ, ବଖ୍ତ ଖା[ ଓ ବାହାଦୂର ଶାହା ଜାଫର । ହେଲେ ଏହି ସଂଗ୍ରାମରେ ଅେ[କ ପ୍ରଚ୍ଛଦପଟ ଓ ବିସ୍ମୃତ ଥିଲେ
ଯାହାଙ୍କ ବିଷୟରେ ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠାରେ କ୍ୱଚିତ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଏହିପରି ବିସ୍ମୃତ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ହେଉଛନ୍ତି ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ । ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀଙ୍କ ଜନାମ ୭ ଅପ୍ରେଲ୧୭୯୬ ମସିହା ଖୈରାବାଦ (ସାତପୁର, ବର୍ତ୍ତମା[ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ) ଠାରେ ହୋଇଥିଲା । ତାଙ୍କ ପିତା ମୋଗଲ ଶାସ[ ସମୟରେ ସଦର-ଉସସଦର (ଧାର୍ମିକ ବିଷୟର ମୁଖ୍ୟ ପରାମର୍ଶଦାତା) ଥିଲେ । ୧୮୫୭ ମସିହା ମେ ମାସରେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ଯେତେବେଳେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସେତେବେଳେ ସେ ତତ୍କାଳୀ[ ମୋଗଲ ବାହାଦୂର ଶାହ ଜାଫରଙ୍କ ସହିତ ଅେ[କ ଗୁପ୍ତ ସାକ୍ଷାତକାର କରିଥିଲେ । ୨୬ ଜୁନ ୧୮୫୭ରେ ଯେତେେବେଳ ବିଦ୍ରୋହୀମା[ଙ୍କ ସେନାପତି
ବିଖ୍ତ ଖାନ ବେରେଲୀରୁ ଦିଲ୍ଲୀ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ସେତେବେଳେ ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ ଦିଲ୍ଲୀ ଜାମାମସଜିଦ୍ଠାରେ ଶୁକ୍ରବାର [ମାଜ ପରେ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧରେ ଜିହାଦ୍ ପାଇଁ ଫତୱା ଜାରି କରିଥିଲେ । ଉକ୍ତ ଫତୱାଟି ମୁଫତି ଶଦରୁଦ୍ଦି[, କୌଲବୀ ଅବଦୁଲ କାଦିର୍,
କାଜି ଫଇଜୁଲାହ ଦେହଲ୍ୱା, ମୌଲା ହାଫେଜ ଅହମଦ୍ ବଦାୟତ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଉକ୍ତ ଫତୱାଟି ଜାରି ହେଲା ପରେ ସମସ୍ତେ ବି୍ରଟିଶ ସରକାର ବିରୋଧରେ ତାତି ଉଠିଥିଲେ । ଏହି ସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଇଂରେଜମାେ[ କେବଳ ଦିଲ୍ଲୀ ସହରରେ ୯୦,୦୦୦ ସୈନ୍ୟ ମୁତୟନ କରିଥିଲେ । ହେଲେ କଳେବଳେ କୌଶଳେ
ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାରେ ବ୍ରିଟିଶମାେ[ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ । ଫଜଲ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀଙ୍କୁ ୩୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୯ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ବିରୋଧରେ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ଅଦାଲତରେ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମାମଲା ଚଲାଯାଇଥିଲା ।
ଏହି ମାମଲାରେ [ିଜେ ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ ନିଜର ଅଧିବକ୍ତା ଥିଲେ । ହେଲେ ବ୍ରିଟିଶ ମାଜିଷ୍ଟେଟ ତାଙ୍କୁ ଆଜୀବ[ କଳାପାଣିର ସଜ୍ଜା ଶୁଣାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ବିଟ୍ରିଶମାେ[ ଜବତ କରିେ[ଇଥିଲେ । ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ କଳାପଣି
ଜେଲରେ ୮ ଅକେଫାବର ୧୮୫୯ରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । କଳାପାଣିରେ ୨୨ ମାସର ବନ୍ଦୀ ଜୀବ[ରେ ସେ ଆରବୀ ଭାଷାରେ ଅେ[କ କବିତା ତଥା ଅଲସୁରତ-ଉଲ-ହିନ୍ଦିଆ ନାମକ ଏକ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଥିଲେ । ଯାହା ୧୮୫୭ ପ୍ରଥମ ସ୍ୱାଧୀ[ତା ସଂଗ୍ରାମର ଏକ ଗଭୀର ବିଶ୍ଲେଷଣ ଥିଲା । ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀ ଇସ୍ଲାମ ଧର୍ମଗୁରୁ ହେବା ସହିତ, ଊର୍ଦ୍ଦୁ,
ଆରବୀ ଓ ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ସଂକଳ[ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସ୍ମୃତିଶକ୍ତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ତୀå ଥିଲା । ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୋରା[କୁ କେବଳ ଚାରିମାସରେ କଣ୍ଠସ୍ଥ କରିଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ଯୋଗୁ ତାଙ୍କୁ ଆଲାମା, ଇମାମ ହିକମତ୍ ଓ କଲାମ୍ ଭଳି ଉପାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
ସେ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଅବଦୁଲ-ହକ୍ ସହିତ ମିଶି ଖଇରାବାଦ୍ରେ ଏକ ମାଦ୍ରାସା ସ୍ଥାପ[ କରିଥିଲେ । ଫଜ୍ଲେ ହକ୍ ୨୦ ଅଗଷ୍ଟ ୧୮୬୧ ମସିହାରେ ଆଣ୍ଡମା[ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପରେ ତାଙ୍କ
ଶେଷ ନିଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଆମେ ସମସ୍ତେ ଫଜଲେ ହକ୍ ଖୈରାବାଦୀଙ୍କଅବଦା[କୁ ମେ[ପକାଇ ଭାରତର ଏକତା ଓ ଅଖଣ୍ଡତାକୁ ବଜାୟ ରଖିବାକୁ ଅଙ୍ଗୀକାରବଦ୍ଧ ହେବା ଉଚିତ ।
